Reisverslag Japan
Geisha's
Veel mensen hebben wel eens iets gehoord of gelezen over het typisch Japanse fenomeen; De Geisha. Maar slechts weinig niet-Japanners weten precies wat een geisha is. Want is het nu de Japanse versie van een (exclusieve) prostituee, of zijn het entertainers? Het boek en de film 'Memoirs of a geisha' maakten het onderwerp populair in het westen.
Geschiedenis van de Geisha
De geschiedenis van Geisha's gaat terug naar de zeventiende eeuw. Al eerder waren er vrouwelijke entertainers die leken op de latere geisha's, zoals de Saburuko. Later kwam ook de Shirabyoshi als vrouwelijke entertainer opzetten.
Aan het einde van de zevende eeuw hadden moesten veel vrouwen zichzelf prostitueren om in hun onderhoud te voorzien. Dit leidde tot sociale onrusten en het ontstaan van de Saburuko ('degene die dient'). De deel van de vrouwen in kwestie waren goed opgeleid en getalenteerd. Het waren deze dames, die de aristocratische feestjes opluisterden. Rond diezelfde tijd onstonden ook de Shirabyoshi (genoemd naar de dans die ze opvoerden). Veel van deze meisjes - vaak dochters uit aristocratische families -waren goed opgeleid. Dit leidde er toe dat ze al snel bewonderd werden voor hun danskunst en poëtische talenten.
In 1589 werd de eerste 'rosse buurt' gebouwd, het werd een door muren omgeven wijk in Kyoto. Later werden alle prostituees en bordelen in een wijk samen gebracht, om zo beter overzicht te houden. Voor mannen werd een uitje naar deze wijken een ontsnapping van de strak geregelde samenleving in die periode. Het niveau van de vrouwen in deze periode was hoog, velen waren afkomstig uit gegoede milieus en hadden zich tot de prostitutie gewend om zo in hun levensonderhoud te voorzien.
Er waren verschillende klassen van prostituees. De laagste klasse bestond uit illegaal werkende vrouwen die gedwongen werden zich binnen de muren van de wijken te vestigen. Dit stond in schil contrast met de manier waarop prostituees in de hoogste klasse, de Tayuu, werden behandeld. Deze mooie als talentvolle vrouwen werden als edelen behandeld. Maar daar stond tegenover dat de Tayuu zich aan strenge regels moesten houden. Vrouwen die die regels overtraden werden 'gedegradeerd' tot een lagere klasse. Tayuu mochten ongewenste mannen afwijzen en ze kregen twee kinderen toegewezen als bediendes, de Kamuro, die vaak als jongere zussen werden behandeld. Goud en zilver waren verboden, en ook goudborduursel, waardoor deze Tayuu er veel minder opgedoft uitzagen dan hun opvolgsters.
Opkomst van de geisha
In de zeventiende eeuw werden de rosse buurten nog populairder. De rijkdom nam toen snel toe en dit gold ook voor de rosse buurten. De hoogste klassen van prostituees werden steeds verder uitgebreid en de oorspronkelijke regels kwamen onder druk te staan. De klasse van de Sancha-joro kwam opzetten en de vroegere klassen van de Tayuu en Koshi-joro verdwenen langzaam. Ook kwam er een nieuwe klasse de Yobidashi, een nieuwe klasse van hoog-opgeleide courtisanes. De grote veranderingen in de tweede helft van de achtiende eeuw en de afnemende kwaliteit van de vrouwen waren de voedingsbodem voor de opkomst van een nieuw soort entertainer: de geisha.
Rond 1750 ontstond er een nieuwe klasse: de geiko. Oorspronkelijk bestond deze klasse uit mannen die als entertainers werkten. Later ontstond ook de nu zo bekende vrouwelijke variant, de Geisha. De opkomst van de geishaviel samen met de opkomst van de shamisen (een snaarinstrument). De shamisen was relatief makkelijk te bespelen en een goede begeleiding voor de populaire liedjes in de periode. Aanvankelijk gebruikten de courtisanes de shamisen, maar lieten dit na enige tijd over aan de mannelijke geiko's.
De odiroko
Veel ouders lieten hun dochters een dansopleiding volgen om hen later te laten dansen tijdens voorstellingen in de huishoudens van de hogere klassen. Deze meisjes, 'odiroko', verleenden aanvankelijk geen seksuele diensten, maar in de loop van de jaren veranderde dit. Dit werd gezien als illegale prostitutie en groepen meisjes werden naar de speciale wijken gestuurd en begonnen zichzelf 'geiko' te noemen. In 1779 waren de vrouwelijke geisha's zo populair geworden dat ze wedijverden met de courtisanes. Om het strak geregelde systeem niet in de war te sturen werd besloten om de geisha's te registeren. De 'kenban' werd opgezet, een systeem dat tot op de dag van vandaag bestaat en strenge regels werden uitgevaardigd waardoor competitie met de courtisanes bemoeilijkt werd. In plaats van de geisha's te hinderen werd het echter de voedingsbodem voor hun steeds verder toenemende populariteit.
Opleiding tot geisha
Om een volleerde geisha te worden is er vele jaren van studie nodig. Nog niet zo lang geleden werden jonge meisjes door hun ouders verkocht aan 'okiya's' (huizen waar geisha's wonen). Als het meisje geluk had werd ze opgeleid tot geisha. Aanvankelijk werkten ze als dienstmeisje in de okiya en werden ze naar school gestuurd om hun opleiding te beginnen. Een opleiding die onder andere bestaat uit zang, dans, het bespelen van diverse instrumenten, de thee-ceremonie. Wanneer het meisje vervolgens een bepaalde leeftijd bereikt wordt ze 'minarai'. Ze hoeft vanaf dat moment niet meer in het huishouden te werken en kan zich volledig richten op haar carrière. In deze fase wordt een meisje meegenomen door haar 'oudere zus' of 'onee-san', een volleerde geisha. In deze fase betekent dat vooral het opdoen van praktijk. Het meisje wordt door haar onee-san meegenomen naar feestjes. De minarai is prachtig uitgedost en draagt witte make-up, er wordt niet van haar verwacht dat ze veel doet of zegt. Deze fase duurt maar ongeveer een maand. Hierna volgt de fase van 'maiko' (leerling-geisha). Ook in deze fase draagt de leerling witte make-up en felgekleurde kimono's. De leerling-geisha wordt door haar onee-san meegenomen naar al haar feestjes. Het praktijk-gedeelte van de geisha-opleiding wordt vrijwel geheel door de onee-san onderwezen. Zij zorgt voor de belangrijke relaties met de theehuizen en ze helpt mee met het kiezen van een nieuwe naam die die de geisha vanaf dat moment zal gebruiken. De fase van maiko kan kort duren, maar ook een aantal jaren. Aan het eind van deze periode is de vrouw een volleerd geisha. Ze gaat nu minder opvallende kleding drapen en gebruikt de witte make-up alleen nog bij bijzondere voorstellingen.
Taken van een geisha
Echte geisha's zijn zeer zeker geen prostituee, ze vermaken hun gasten, flirten ermee, maar seksuele relaties zullen ze niet snel aangaan. Een belangrijk onderscheid tussen prostituees en geisha's is de manier van kleden. Waar geisha's hun 'obi' (de doek die ze gebruiken om hun kimono vast te binden) op hun rug dichtbinden, doen prostituees dat van voor. De kledingstijl van een geisha is dusdanig ingewikkeld dat ze zichzelf niet alleen aan of uit kan kleden, wat voor een prostituee zeer onhandig zou zijn. Een geisha is een ongetrouwde vrouw, zo gauw ze trouwt kan ze haar beroep niet meer uitoefenen. Wel kan ze een relatie met een man aangaan die haar 'danna' wordt. Hiermee wordt ze een soort van officiële maîtresse, maar blijft wel als geisha werken. Met deze danna heeft de geisha wel een seksuele relatie. De danna neemt een groot deel van de kosten van de geisha op zich. Weinig moderne geisha's hebben nog een danna, maar voorheen was het zeer gebruikelijk voor een welgestelde man om 'danna' te worden van een geisha.
Tegenwoordig beginnen meisjes of vrouwen vaak pas op latere leeftijd aan een carrière als geisha. Ze doorlopen dan niet meer alle bovengenoemde stadia, en zeker wanneer ze pas op eenentwintigste of later voor het beroep van geisha kiezen worden ze onmiddellijk gezien als geisha en slaan ze zelfs de fase van maiko over. Dat wil niet zeggen dat ze niets hoeven te leren, want een geisha is voor een groot deel afhankelijk van haar kennis van zang, dans, de instrumenten die ze bespelen. Ook de tradities op het gebied van kleden en bijvoorbeeld de thee-ceremonie worden dan alsnog geleerd, vaak met behulp van de eigenares van een theehuis. Tegenwoordig werken er niet meer veel vrouwen als geisha. Geschat wordt dat er in Japan tegenwoordig nog tussen de 1000 en 2000 geisha's zijn. Ter vergelijking; in de hoogtijdagen van de geisha waren er wel 80.000 geisha's werkzaam in de verschillende wijken.