Reisverslag Myanmar

Week 2

In 2011 heb ik van 3 tot en met 31 december een 29-daagse rondreis door Myanmar gemaakt. Deze reis heb ik geboekt bij Koning Aap in Amsterdam. Op deze pagina staat een verslag de tweede week van deze reis

Links naar aanvullende informatie:

Algemeen:

Externe links:

Burma Centrum Nederland

Myanmar startpagina

Zaterdag 10 december 2011, wandelen naar de Pa'o

Nadat ik gisteren het grootste gedeelte van de dag in de bus het gezeten, zal ik mij vandaag fysiek meer in kunnen spannen. Vandaag zullen we namelijk, begeleid door een lokale gids, een wandeling maken naar een Pa´o dorp. Maar voordat we gaan wandelen moeten we eerst toch weer in de bus stappen om in een kwartiertje naar het startpunt van wandeling gebracht te worden. De wandeling beint met een klein stukje dalen waarna we verder lopen door een mooie groene en bloeiende vallei met opvallend veel mandarijnbomen op de heuvels die de vallei omringen.

Nadat we eind tijdje door de vallei gelopen hebben, beginnen we een een 'klim' van ongeveer een uur naar het Pa'o dorp. Hier worden we gastvrij ontvangen met thee in het huis van een familie. Een oude vrouw laat verschillende traditionele kleidingsstukken zien en vertelt daarbij door wie en bij welke gelegenheid het gedragen werd. Zo was er kleding die alleen door ongehuwde vrouwen werd gedragen en natuurlijk feestelijk kleren die mensen droegen als ze gingen trouwen. Natuurlijk probeert de vrouw daarna wat zelfgeweven spullen ons ons te verkopen. Of beter gezegd aan de vrouwen in onze groep want de oude vrouw heeft maar al te goed in de gaten dat zij haar doelgroep zijn. Na een tijdje lopen we verder door het dorp om daarna via dezelfde weg terug te lopen naar de bus. Al met al vond ik persoonlijk de wandeling mooier dan het bezoek aan het dorp. Om één uur ben ik terug bij de bus. Maar het zal dan nog ruim een uur duren voordat de groep compleet is. Als laatste arriveert Peter bij de bus. Maar ik neem mijn pet diep af voor hem omdat hij ondanks zijn reuma de tocht gelopen heeft.

Terug in het dorp ga ik samen met een groepsgenote lunchen bij Sam. Na de lunch lopen we samen wat door het dorp en kopen water en versnaperingen voor morgen, de eerste dag van de trekking. Na inkopen gedaan te hebben lopen we terug naar het hotel waar ik de spullen en mijn dagrugzak op mijn kamer leg. Hierna loop ik met alleen mijn fotocamera weer het dorp in. Al wandelend door het dorp valt het mij op dat er in het dorp vrij massaal gevliegerd wordt met kleine vierkante vliegers aan soms wel heel lange lijnen. Dat er veel gevliegerd wordt in het dorp is ook goed te zien aan het aantal vliegers dat verstrikt is geraakt in de elektriciteitsdraden.

Terug in het hotel wil ik de batterij van mijn camera opladen voor de komende trekking. Dat blijkt minder eenvoudig dan gedacht, want op de hele kamer is geen werkend stopcontact te vinden. Gelukkig is het geen probleem om de batterij beneden bij de receptie van het hotel op te laden. Tijd om te gaan douchen om daarna met de hele groep te gaan eten bij de Seven Sisters ter gelegenheid van de verjaardag van Frits. Terwijl we zitten te eten worden we er op gewezen dat er buiten een maansverduistering gaande is. Natuurlijk onderbreken wij de maaltijd om dit natuurfenomeen te bekijken. aan het eind van de maaltijd wordt Frits verrast met een mooie verjaardagstaart.

Zondag 11 december 2011, glibberen en glijden in de regen

Regen op de markt in Kalaw

Vanmorgen verlaten we Kalaw om in ongeveer twee uur tijd naar Pindaya te rijden. Het is de beodeling hier met een deel van de groep beginnen aan een tweedaagse wandeling naar een klooster. Maar dat zal heel anders lopen en het klooster zullen we nooit te zien krijgen. Maar eerst dus met de bus naar Pindaya. Als echter blijkt dat er vandaag een markt is in Kalaw maken wij al heel snel een eerste tussenstop zodat we even over de markt kunnen struinen. Alleen blijkt dan al dat de weergoden ons vandaag niet gunstig gezind zijn. Terwijl we over de markt lopen begint het te regenen. Eerst nog zachtjes, maar al vrij snel harder. Dit zorgt voor een lichte vorm van paniek bij de marktkooplieden die zo snel als ze kunnen dekzeilen boven hun waren spannen. Met opmerkingen als 'wat nu valt, valt straks niet' en 'wat hier valt, valt daar niet' houden we de moed er in en vervolgen we onze weg naar Pindaya. We rijden over een smalle weg door een mooi heuvelachtig landschap. Hier zie ik voor het eerst bloemkool op het land staan. Je vraagt je mogelijk ad wat daar zo bijzonder aan is. Maar tot nu toe had ik wel heel veel vrachtwagens geladen met bloemkolen zien rijden, maar had ik nergens bloemkool op het land zien staan. Vandaag zie ik boeren bezig met het oogsten en op ossenkarren laden van bloemkool. En vlak voor Pindaya komen we langs een plek waar de bloemkolen van de ossenkarren overgeladen worden op een grote vrachtauto. Zo'n vrachtauto zoals ik die dus voor vandaag dus al wel veel had zien rijden.

Als we om half elf in Pindaya aankomen, breekt net de zon door. Maar als we een half uurtje later beginnen te wandelen, is de zon al weer achter dreigende, donkere wolken verdwenen. Sterker nog, als we nog maar net aan het lopen zijn begint het hard te regenen. Een half uurtje later wordt het weer droog, , maar ik heb dan inmiddels geen droge draad meer aan mijn lijf. Maar vervelender is nog dat de regen er voor heeft gezorgd dat de paadjes waarop wij lopen glad en glibberig zijn geworden. Gelukkig lopen we op dat moment op een vrij brede, niet al te stijl stijgende weg. We lopen door totdat we even na enen bij het huis zijn waar we gaan lunchen. Als we net bij het huis zijn begint het opnieuw te regenen. Maar gelukkig zitten we op dat moment droog op de eerste verdieping van het huis. En terwijl we daar genieten van een heerlijke lunch, horen we de regen steeds harder kletteren. Een uurtje later is het weer droog maar gezien de driegende, donkere wolken in de lucht is het de vraag voor hoe lang. Tijd voor 'crisisberaad'. Persoonlijk had ik er nog wel voor gevoeld om verder te lopen, maar dat was meer omdat ik geen zin had om de rest van de dag (en de komende nacht) in dit huis te blijven zitten dan dat ik er zin in had om verder te lopen. De overgrote meerderheid blijkt er echter niet voor te voelen om verder te lopen. Het resultaat van het 'crisisberaad' is dus dat we niet verder naar het klooster zullen lopen maar hier op de zolder van dit huis zullen overnachten.

Nu de knoop is doorgehakt, gaan we met z'n allen op lage krukjes om een net iets minder lage ronde tafel zitten. Eerst ben ik nog een beetje teleurgesteld omdat we niet verder lopen, maar ik realiseer mij ook wel dat dit de verstandigste beslissing was die Anne-Marie kon nemen. Maar terwijl we met z'n allen om de tafel zitten wordt het best gezellig. Zeker als de familie waarbij wij te gast zijn er bij komt zitten. Vooral oma, die de hele tijd met haar kleinzoon op de rug rondloopt, vindt het kennelijk wel leuk dat wij besloten hebben niet verder te lopen.

's Avonds weten onze twee koks ons te verrassen op een werkelijk overheerlijke maaltijd. Na het eten worden de tafeltjes naar de kant geschoven. Op de vrijgekomen ruimte worden dunne matrasjes gelegd. Ook krijgen we allemaal een deken en een kussen. Als oma ziet waar ik wil ga liggen besluit ze dat mijn slaapplaats 'langer gemaakt' moet worden. Dit doet ze heel eenvoudig door de matras een stukje van de muur af te trekken. Omdat mijn kussen hierdoor iets lager komt te liggen krijg ik een extra kussen. En omdat oma ook wel ziet dat de dekens voor mij veel te kort zijn, krijg ik ook een extra deken van haar. Ondanks de vrij hard ondergrond en een luid snurkende groepsgenoot vlak naast mij val ik vrij snel in slaap.

Maandag 12 december 2011, naar de markt in Pindaya

Het huis waar we tijdens de tweedaagse wandeltocht overnacht hebben

Na een nacht waarin ik wel vrij vaak even kort wakker ben geweest maar al met al toch redelijk goed heb geslapen ben ik vanmorgen al vroeg wakker. Met ik ben niet de enige die vroeg wakker is. En dus zitten we om zeven uur met z'n allen buiten te ontbijten. Na het ontbijt nemen we afscheid van de familie waar we te gast waren en beginnen we aan de ongeveer twee uur durende wandeling naar het hotel. In het hotel neem ik een, helaas koude, douche en loop daarna wat rond om de omgeving en het dorp te verkennen.

In het dorp is vandaag markt. Dat was al goed te merken toen we vanmorgen naar het dorp wandelden. Overal zagen we toen mensen lopen die onderweg waren naar de markt in Pindaya. Mijn bezoek aan de markt zorgt door de combinatie van mijn lengte (2.04 meter) en alle laaggespannen draden waarmee nog lager hangende doeken zijn vastgeknoopt voor de nodige hilariteit bij de plaatselijke bevolking. Soms lastig, maar veel vaker een handige manier om in contact te komen. Zo zie je maar weer dat elk nadeel zijn voordeel heeft.

Dinsdag 13 december 2011, op weg naar het Inlemeer

Vanmorgen zullen we in ongeveer drie uur tijd van Pindaya naar Nyaungshwe te rijden. Maar omdat we eerst nog een paar stops zullen maken zullen we ondanks het feit dat we al om acht uur vertrekken pas rond een uur of twee in Nyaungshwe aankomen. Al na vijf minuten rijden maken we de eerste tussenstop. Net buiten Pindaya bezoeken we een familie die ons laat zien hoe zijn papier en parasols maken. Natuurlijk is er na de demonstratie van het productieproces gelegenheid om iets te kopen. Ook ik koop hier iets, maar geen papier of parasol. In plaats daarvan koop ik een kleine gong waar bedelmonniken op slaan als ze 's ochtends vroeg het bedelronde door stad of dorp lopen. Deze past thuis goed op mijn souveniertafeltje naast de bedelschaal die ik vier jaar geleden als aandenken meegenomen heb uit Laos. Als iedereen is uitgekocht vervolgen wij onze weg. Maar opnieuw rijden we niet ver. Dit keer stoppen we bij de een klein eindje buiten Pindaya gelegen Pindayagrotten waar naar schatting ruim 8.000 (!) boeddhabeelden staan. Volgens de Lonely Planet en volgens Anne-Marie heb je een zaklamp nodig als de de beelden in de achterste grotten wilt bekijken. Ik neem dan ook mijn hoofdlamp mee als ik de grotten in ga. Maar ook hier heeft de tijd niet stilgestaan en zijn alle grotten inmiddels verlicht.

Shwe Yaughwe Kyaung klooster

Nadat we de grotten bekeken hebben, beginnen we rond half elf dan echt aan de rit naar Nyaungshwe. Een route door een mooi groen en heuvelachtig landschap. Kennelijk is het hier goede landbouwgrond, want de grond wordt intensief bewerkt. Nadat we onderweg nog een korte plas- en koffiestop hebben gemaakt komen we aan het begin van de middag aan bij ons hotel in Nyaungshwe. En hoewel de naam 'Paradise hotel' misschien een beetje overdreven is, zullen we hier de komende drie nachten overnachten in mooie bungalows. Na mijn spullen op de kamer gelegd te hebben wandel ik samen met een groepsgenote in een half uur naar het ten noorden van het dorp gelegen Shwe Yan Pyay klooster. Dit meer dan honder jaar oude houten klooster met ovale vensters is misschien wel het meest gefotografeerde klooster van het land Ik hoop hier mooie foto's te kunnen maken van monniken in een van de ovalen vensters. En ik heb geluk. Kort nadat we bij het klooster zijn aangekomen, komt een grote groep monniken de grote ruimte achter de ovalen vensters binnen Even later klinken de lessen die de jonge monniken opzeggen door het landschap. En terwijl de monniken hardop bidden, wordt ik stil van wat ik zie en hoor.

Na royaal de tijd genomen te hebben om foto's te maken wandelen we met z'n tweeën terug naar het hotel. Hier leg ik mijn fotorugzak op de kamer en wandel daarna de nodige kilo's lichter het dorp in. Eerst maar even mijn e-mail checken. Alhoewel even? De verbinding is zeer traag en alles duurt veel langer dan ik thuis gewend ben. Maar uiteindelijk lukt het toch om een paar mailtjes te lezen en om er een paar te versturen.IK reken af en wandel verder door het dorp op zoek naar eenrestaurant waarover in in de Lonely Planet heb gelezen, de Smiling Moon.

Maar ik strand op een afgesloten brug. Dat lijkt geen probleem, want even verderop is een andere brug, maar als ik dichterbij kom zie ik dat dat wel een erg smal en gammel bruggetje is dat ook nog eens alleen via een modderig pad te bereiken is. Terwijl ik na sta te denken wat ik ga doen komt er een Birmese man over de brug en het modderige pad aangelopen. Ik bedenk me dat wat die man kan, mij ook moet lukken en loop over het modderige pad naar de brug. Alleen ben ik met m'n 115 kilo waarschijnlijk iets zwaarder dan de kleine tengere Birmese man die net voorbij kwam en waar de man probleemloos over de modder liep, zak ik met een voet diep wek in de blubber. Als ik mijn voet weer uit de blubber heb getrokken, blijft er een dikke laag drab achter op mijn voet en enkel. Maar ook hiervoor lijkt de oplossing nabij. Want als ik over de brug loop zie ik aan de andere kant van het beekje vlak naast de brug een vrouw die op een klein steigertje haar kleren in de beek aan het wassen is. Ik loop naar de steiger toe en begin met voet en Teva in de beek af te spoelen. Als de vrouw zie waar ik mee bezig ben krijg ik van haar een borsteltje en een emmertje. Het valt alleen nog niet mee om met het emmertje water over mijn voet te gieten. Als ik het emmertje beter bekijk snap ik hoe dat komt. In de bodem zit namelijk een groot gat. Maar uiteindelijk lukt het mij om voet en Teva schoon te maken. Ik geef de spullen terug aan de vrouw en wandel verder naar de Smiling Moon. Niet dat ik op dat moment wil gaan eten, maar ik zit er aan te denken om er vanavond te gaan eten en wil even kijken wat ze zoal op de kaart hebben staan. Terwijl ik de menukaart aan het bestuderen ben, komt Anne-Marie het restaurant binnen. Zij blijkt net als ik het idee opgevat te hebben om vanavond bij de Smiling Moon te gaan eten. Alleen daar waar ik van plan was er alleen naar toe te gaan, zal zij ier met een deel van de groep naar toe gaan. Tot zover mijn plan om vanavond een keertje alleen te gaan eten. 's Avonds blijkt het restaurant wat mij betreft een goede keuze. Al zijn de meningen daarover wel verdeeld. Terug ik het hotel neem ik nog een heerlijke warme douche waarna ik moe maar voldaan ga slapen.

Woensdag 14 december 2011, varen op het Inlemeer

Het kanaal tussen Nyaungshwe en het Inlemeer

Hoewel ik vannacht een paar keer wakker geworden ben met een pijnlijke rug, slaap ik vanmorgen eindelijk eens iets langer door. 'Pas' om half zeven wordt ik wakker. Toch vreemd. Het is hier vijf en een half uur later dan in Nederland waardoor het logischer zou lijken wanneer ik 's avonds niet in slaap en 's ochtends niet uit bed zou kunnen komen. Maar het omgekeerde is het geval. 's Avonds ga ik voor mijn doen vroeg slapen en 's ochtends ben ik vroeg wakker. Het voordeel hiervan is dat ik wel optimaal gebruik maak van de tijd dat het hier licht is.

Vandaag staat een een excursie naar het Inlemeer op het programma. Hiervoor lopen we eerst in ongeveer een kwartier naar het haventje van Nyaungshwe. Hiervandaan zullen we in vier smalle bootjes voorzien van een luidruchtige buitenboordmotor over het kanaal tussen Nyaungshwe en het Inlemeer naar het meer varen. Als we op het Inlemeer aankomen zien we direct een 'eenbenige Intha-roeiers. Deze 'Zonen van het meer' zijn vissers die een bijzondere manier van vissen hebben ontwikkeld.

Visser op het Inlemeer

Net als de gondelier in Venetië gaat de roeier op de boot staan, maar - in plaats van met twee handen - klemt hij de roeispaan tussen één hand en één been. Op deze manier heeft hij de andere hand vrij voor het vissen.Met deze vrije hand laten ze grote bamboekorven tot op de bodem van het meer zakken op het moment dat luchtbelletjes of rimpelingen in het water de aanwezigheid van vis verraden. Ik heb alleen het idee dat deze vissers en wel heel bijzonder vis proberen te vangen, de toeristenvis. Als wij bij hun aankomen laten ze op korte afstand van de boot zien hoe zij roeien en als we voldoende tijd gehad hebben om daar foto's van te maken komen ze naar de boot toe en vragen om geld. Tijd om door te varen. De rest van de dag brengen we op het meer door. Met enige regelmaat leggen we ergens aan om iets te bekijken. Natuurlijk zitten daar ook een paar stops bij souvenirshops tussen. Maar ja, dat hoort er nu eenmaal bij. Minder geslaagd vind ik persoonlijk de stop bij de souviniershop waar achter in de winkel een aantal Longneck Karen vrouwen zitten. Deze vrouwen zijn naar zeggen door de overheid namelijk onder dwang hier naar toegebracht. Uit principe maak ik dan ook geen foto's van deze vrouwen. Maar de meeste stops zijn wel een succes. Zo stoppen we bij de Phaung Daw U pagode (de pagode van de Koninklijke Barkas) in het midden van het meer. Hier staan een aantal boeddhabeelden die door de grote hoeveelheid bladgoud dat er door boeddhisten op is geplakt niet meer als beeld herkenbaar zijn, maar verworden zijn tot een klomp goud. En natuurlijk bekijken we ook de drijvende tuinen van de Intha's. Een kleine teleurstelling is voor mij de stop bij het 'jumping cat monestery' Dit klooster is bekend vanwege het feit dat monniken de kloosterkatten de ringen laten springen. Dat valt een beetje tegen. Ik zie één vrouw (geen monnik) die twee katten en paar keer door een ring laat spingen. Maar al met al kijk ik terug op een geslaagde dag als we rond vijf uur 's middags terug varen naar Nyaungshwe. Het valt mij op dat er dan meer vissers op het meer actief zijn, die wel echt aan het vissen lijken te zijn. Dit versterkt bij mij het gevoel dat de 'vissers' die wij vanmorgen hebben gezien er speciaal voor de toeristen waren.

Personeel van het hotel in Nyaungshwe zingt kerstliedjes

Myanmar is in veel opzichten anders dan ik vooraf had verwacht. Zo zijn er veel minder militairen op straat dan ik had verwacht en ook zie ik meer tekenen van de aanwezigheid van christenen, moslims en hindoes dan ik had verwacht. En kennelijk zitten we nu in een gebied met relatief veel christenen. want als we 's avonds in een restaurant zitten te eten komt er een groep kinderen binnen die kerstliedjes beginnen te zingen. Het blijken kinderen uit een plaatselijk christelijk weeshuis te zijn. Maar ook een aantal personeelsleden van het hotel waar we overnachten trekken 's avonds langs de huisjes om voor de gasten kerstliedjes te zingen. Als ik 's avonds even na tienen op de veranda voor mijn kamer mijn dagboek bij zit te werken, hoor ik in de verte een koor kerstliedjes zingen. De kinderen uit het weeshuis?

Donderdag 15 december 2011, een rustige dag Nyaungshwe

Strak in het gelid staande zingende schoolkinderen in Nyaungshwe

Een groot deel van de groep heeft vandaag fietsen gehuurd om al fietsend de omgeving van Nyaungshwe te verkennen. Maar na eerdere mindere ervaringen met het fietsen op voor mij veel te kleine fietsjes in Aziatische landen, heb ik voor een andere invulling van de dag gekozen. In plaats daarvan loop ik 's ochtends eerst naar de haven van Nyaungshwe om van daaruit al wandelend het dorp te gaan verkennen. Tijdens deze wandeling kom ik langs een school waar leerlingen strak in het gelid staand liedjes zingen. Bij een van de liedjes kijken ze allemaal naar de op het schoolplein wapperende vlag van Myanmar. Het volkslied?

Rond het middaguur ben ik terug bij het hotel. Hier kom ik een groepsgenote tegen met wie ik ga lunchen in het restaurant van het hotel. Zij vertelt mij dat zij die ochtend een traditionele Birmese massage heeft gehad vlakbij het hotel. Tijdens mijn wandeling door het dorp ben er er langs gelopen en heb ik al overwogen om een massage te nemen. Aagespoord door de enthousiaste verhalen van mijn groepsgenote, besluit ik om 's middags alsnog een massage te nemen. Na de lunch wandel ik eerst nog wat door het dorp en check ik mijn e-mail. Ik loop nog even naar de Smiling Moon om iets te drinken waar ik twee groepsgenoten tref die daar net zitten te lunchen. Rond half drie loop ik naar de 'massagesalon', maar krijg daar te horen dat het op dat moment niet mogelijk is om gemasseerd te worden. In plaats daarvan spreken we af dat ik om vier uur terug kom. De tussenliggende tijd breng ik al lezend en muziek luisterend door op de veranda voor mijn kamer. Tenmiste dat is de bedoeling. Maar als ik net zit komt een groepsgenote die in de kamer naast mij zit langslopen met een fles Mandalay rum in haar hand. Het vervolg laad zich raden en even later zitten we samen gezellig op de veranda voor mijn kamer. Zij aan de rum cola, ik aan de rum. Samen met de chips die ik nog op mijn kamer had staan erg lekker. En zo wordt het al snel vier uur en wandel ik weer naar de 'massagesalon' die gerund wordt door een man en zijn moedere. Ik wordt meegenomen naar een ruimte waar een man of zes naast elkaar kan liggen. Maar op dat moment ben ik de enige klant. Ik ga liggen en oma, die 's ochtends mijn groepsgenote heeft gemasseerd, begint mij te masseren. Opvallend, want ik had begrepen dat mannen door mannen en vrouwen door vrouwen gemasseerd worden in Myanmar. Maar even later komt er een man de ruimte binnen die de massage overneemt van oma. De massage bestaat in hoofdlijnen uit drie onderdelen. Om te beginnen neemt de masseur mij met zijn handen onderhanden om daarna terwijl hij over mij heen loopt met zijn voeten het werk voort te zetten. Tot slot wordt ik met olie ingesmeerd. Alleen bij dit laatste onderdeel gaat mijn shirt uit. Voor de rest vindt de massage plaats terwijl ik mijn kleren aan heb. Na de massage van een uur staat er een kop thee voor mij klaar. Met het advies om mij die dag niet te douchen in verband met allerlei giftige stoffen de eerst het lichaam moeten verlaten loop ik even later terug naar het hotel en realiseer mij dat de massage de 5.000 kyat (5 euro) meer dan waard was.

Vrijdag 16 december 2011, op weg naar Mandalay

Boeddhabeelden en muurschilderingen in de Baw Ri That pagode

Het is mistig als we iets na zevenen Nyaungshwe verlaten. Vandaag hebben we een lange reisdag naar Mandalay voor de boeg. Maar voordat we aan de rit naar Mandalay beginnen maken we eerst nog een stop bij het fotogenieke Shwe Yan Pyay klooster net ten noorden van het dorp. Twee dagen later ben ik hier al wandelend naar toe geweest, maar een tweede bezoek aan dit prachtige klooster vind ik zeker geen straf. Dit keer neem ik vooral de tijd om de naast het klooster gelegen Baw RiThat pagode met zijn mooie muurschilderingen.

Nadat iedereen voldoende tijd heeft gehad om klooster en pagode te bekijken beginnen we echt aan de reis naar Mandalay. Het eerste stuk rijden we over dezelfde slechte weg door de heuvels waarover we een paar dagen geleden zijn gekomen. We lunchen op dezelfde plek en opnieuw moeten we erg lang wachten op het eten. Als we na de lunch verder rijden, wordt het landschap langzamerhand vlakker en de weg beter. Na een reisdag met als meest enerverende moment het afbreken van de leuning van een van de stoelen in de bus, komen we iets voor zeven uur ´s avonds aan bij ons hotel in Mandalay. Na mij even snel opgefrist te hebben ga ik ergens iets eten. En zo komt er een einde aan een reisdag die snel voorbij ging dankzij de uitvinder(s) van de MP3-speler.